Özofagus, ağız boşluğunun bittiği yerde başlayan ve soluk borusu arkasında devam eden yapıdır. Karında mide başlangıcında sonlanan özofagus, diğer adıyla yemek borusu olarak bilinir. Özofagoskopi ise yemek borusundaki çeşitli sorunları ve hastalıkları tespit veya tedavi etmek amacıyla kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Modern tıpta farklı klinik vakaların tespitinde sıklıkla tercih edilir.
Özofagoskopi Çeşitleri
Özofagoskopi, nadiren tek başına uygulanır ve genellikle beraberinde mide veya ince bağırsak görüntülemelerini de getirir. Günümüzde yemek borusu görüntülemesi için kullanılan özofagoskopinin farklı çeşitleri bulunur ve bunlar iki dalda incelenebilir:
Flexible Özofagoskopi
Flexible veya esnek özofagoskopi olarak bilinen teknik, uzun ve esnek bir cihaz yardımıyla gerçekleştirilir. Diğer içeriden görüntüleme yöntemlerinde olduğu gibi bu teknikte de oldukça ince yapılı ve ucunda ışık kaynağı ile kamera bulunan bir tüp kullanılır. Tüpün esnekliği sayesinde ağız yolundan yemek borusuna kadar olan alan rahatça görüntülenebilir. Esnek özofagoskopi işlemi hem teşhis hem tedavi amacıyla kullanılabilir ve uygulamanın amacına göre farklı ek araçların kullanımını gerektirebilir. Cihazın ucuna yerleştirilen aletler çeşitli yıkama, kesme veya örnek alma işlemlerinde devreye girerek oldukça detaylı incelemeler yapılmasını mümkün kılar.
Rijit Özofagoskopi
Rijit özofagoskopi, genel anestezi altında uygulanan ve sadece ağız üzerinden gerçekleştirilen bir görüntüleme yöntemidir. Bu teknikte kullanılan cihazlar esnek yapıda değildir ve bu da işlemin sadece belirli amaçlar dahilinde uygulanmasını gerektirir. Tıpkı esnek özofagoskopide olduğu gibi bu yöntem de teşhis ve tedavi amacıyla tercih edilebilir ancak genellikle yemek borusuna takılan sert cisimlerin dışarı alınmasında ve iyi veya kötü huylu hastalıkların tedavisinde başvurulan bir tekniktir.
Özofagoskopi işlemlerinde hastanın durumuna göre birbirinden farklı teknikler ve ekipmanlar uygulama alanında dahil edilebilir. Her iki yöntemin de kendi içinde dezavantajları, avantajları ve gereksinimleri bulunur. Bu nedenle uygulanacak tekniğin türü ve detayları ancak hekim yönlendirmesiyle kararlaştırılabilir.
Özofagoskopi Hangi Durumlarda Yapılır?
Özofagoskopi, yemek borusundaki çeşitli sorunların teşhis ile tedavisinde kullanılır. Ek olarak çeşitli semptomların varlığında da detaylı bilgi almak ve altta yatan hastalığı araştırmak adına tercih edilebilir.
Aşağıdaki durumların varlığında özofagoskopi uygulamasına başvurulabilir:
- Yutma güçlüğü
- Ağrılı yutma
- Mide yanması
- Üst karın ağrısı
- Bulantı ve kusma
- Kilo kaybı
- İştahsızlık
- Kansızlık
- Göğüs kemiği arkasında ağrı
- Çölyak hastalığı şüphesi
- Ülser ve kanser teşhis ve tedavisi
- Açıklanamayan devamlı öksürük
- Yutulan yabancı cisimlerin çıkarılması
Bunların yanı sıra; endoskopi uygulamalarından sonra oluşan darlıkların tedavisinde de özofagoskopi seansları düzenlenebilir. Bu sayede yemek borusunun bujiler yardımıyla genişletilmesi mümkün olur. Tümöre bağlı darlıklarda ise içeriye stent yerleştirilerek yemek borusunun açık tutulması sağlanır.
Özofagoskopi Öncesi Hazırlık
Özofagoskopi uygulamasından önce bir takım hazırlıkların yapılması gerekir. Bazı özel durumlarda kişinin yatırılması ve sabah erken saatlerde uygulamaya girmesi istenebilir. Diğer durumlarda ise kişinin belirtilen saatte ve şekilde uygulama alanına gelmesi istenir. Özofagoskopi görüntülemesinin sağlıklı şekilde yapılabilmesi için besin alımının en az 8 saatliğine durdurulması, besin tüketiminin ise kolay sindirilen hafif gıdalardan sağlanması önerilir. Ayrıca hekimin düzenli kullanılan ilaçlar, takviyeler ve vitaminler hakkında bilgilendirilmesi; kan sulandırıcı ilaç ve çay tüketiminin işlem öncesinde mutlaka sonlandırılması gerekir. İşleme gelirken ise kişinin yanında rahat kıyafetlerle birlikte gelmesi ve refakatçi bulundurması oldukça önemlidir.
Özofagoskopi Nasıl Yapılır?
Gerekli hazırlıklardan sonra özofagoskopi uygulaması başlatılır. Bunun için kişi işleme özel şekilde yatırılır ve uygun anestezi ile uyutulur. Genellikle lokal anestezi uygulansa da kimi durumlarda genel anestezi veya sedasyon tekniklerinden biri de tercih edilebilir. Anestezi uygulanırken kişiye kendini rahat hissetmesi için sakinleştirici verilir. Bu sırada takılan ek cihazlar yardımıyla kandaki oksijen seviyesi, nabız değeri ve tansiyon gibi veriler kontrol altında tutulur. Bütün bu hazırlıkların sonunda, ağızdan içeriye endoskop temelli özofagoskopi cihazı gönderilir ve içeriden görüntü alınmaya başlanır.
Genel mantık itibariyle alınan anlık görüntüleri ameliyat içindeki monitöre aktaran, fotoğraf çekebilen ve video kaydı alabilen özofagoskopi işlemi burundan veya ağızdan gönderilebilir. İhtiyaç duyulması halinde cihazın ucuna ek aletler yerleştirilir ve biyopsi alma, kesi yapma cisim çıkarma gibi işlemler daha etkili şekilde uygulanabilir. Uygulamanın detaylarına göre özofagoskopi işlemi 30 dakika ile 2 saat arası sürebilir.
Uygulamanın ardından hasta verileri bir süre takip edilir ve anestezi etkileri geçene kadar kişi gözetim altında tutulur. Ayrıca işlem sonrası besin tüketimi sağlanır ve sonrasında kusma, bulantı, ateş gibi şikayetlerin varlığı kontrol edilir.
Herhangi bir komplikasyona rastlanmaması halinde, kişi aynı gün taburcu edilebilir ancak araç kullanması ve benzer eylemlerde bulunması aynı gün için önerilmez. Bu nedenle refakatçi desteği istenir. İşlemin ardından en fazla 2 gün süren boğaz uyuşukluğu, boğaz ağrısı ve yanma gibi şikayetler gelişebilir. Bu şikayetlerin normalden uzun sürmesi durumunda acilen uzman hekime danışılması gerekir ancak özofagoskopi işlemlerinden sonra nadiren bu tür şikayetler oluşur. Uygulama güvenli ve pratik olduğundan sonrasındaki hasta konforu da yüksektir.