Hiperhidrosis yani aşırı bölgesel terleme; sempatik sinir sisteminin aşırı duyarlılığı ve aktivitesine bağlı olarak gelişir. Genelde çocukluk çağı ya da ergenlik dönemdeki yaş grubundaki kişilerde eller, koltukaltı, ve ayaklarda aşırı terleme, yüzde kızarma, terleme ve ateş basması gibi şikayetler yapan bir rahatsızlıktır.
Bu kişilerde eller veya koltık altı devamlı nemli ve ıslak olup, kişilerin günlük hayatını etkiler. Bu kişiler sık sık kıyafet değiştirme, tokalaşmaktan kaçınma ve yazı yazarken kağıdın ıslanması gibi sosyal hayatlarında kısıtlanmaya yol açmakta ve günlük aktivitelerde aksamaya yol açarak kişinin psikolojik durumunu da olumsuz etkilemektedir.
Geceleri genellikle bir terleme soruniyle karşılaşılmazken stresli durumlarda ise kuru haldeki ellerin dakikalar içinde yere damlama oluşturacak düzeyde aşırı terlemesi görülebilir. Hiperhidrosisin toplumda %2-4 oranında rastlanmaktadır. Cinsiyet farkı yoktur her ikisindede eşit orandadır. Genelde ailesel yani genetik köken bir eğilim söz konusudur.
Hiperhidrosis başka bir hastalığa veya hormonal bozukluğa bağlı değildir. Stres, korku, heyecan durumları ve sıcak hava tetikleyici faktörler olarak rol oynamaktadır. Tüm vücuttan gözelenen terleme ise ; her zaman bir hastalık belirtisi olmayıp kilo fazlalığı ya da kullanılan ilaçlar nedeniyle gelişebilir.
Özelikle bazı hormonal hastalıklar (özellikle tiroid bezi), kanserler, mikrobik hastalıklar, menapoz, düşük kan şekeri yada diabet gibi hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Bu hastalıkların ekarte edilmesi lazım. Onun için bazı tahililer istenir; TSH, T3,T4, Parathormon (PTH), kortizol gibi.
Aşırı bölgesel terleme tanısı konulurken hastalardan alınan detaylı bilgi ve muayene genellikle yeterli olmaktadır. Tanı konulurken aşağındaki kriterlerin mevcut olması üzerinde durulur: Başka bir hastalığa bağlı olmaksızın el, ayak, koltuk altı, yüz-kafa gibi bölgesel aşırı terlemenin mevcut olması.
Bunları Yaşıyorsanız;
- El sıkışmak konusunda sıkıntı yaşıyor hatta bu nedenle yeni biriyle tanışmaktan çekiniyorsanız.
- Kıyafetlerinizin kenarı elinizi sildiğiniz için sürekli kirleniyor ve renk değiştiriyor ise.
- Bilgisayar, telefon kullanmakta ve yazı yazmakta zorlanıyor ve yanınızda sürekli elinizi silecek bir şeyler taşıyorsanız
- Yanınızda yedek kıyafetler taşıyorsanız.
- Sosyal hayatınız ve psikolojiniz bu durumdan etkilenmeye başladıysa, tedavi olmanız gerekir.
Ek olarak aşağıdaki özelliklerden en az ikisinin varlığı;
- Çocukluk çağı ya da ergenlik dönemden başlamiş olması.
- Terlemenin iki taraflı ve simetrik olması.
- Aile anamnezin olması.
- En az 6 aydır terlemenin olması.
- Gece aşırı terleme olmaması stresli ve heyacanlı durumlarda artmiş olması.
- Günlük hayatını ve konforunu etkilenmiş olması.
Aşırı Bölgesel Terleme Tedavi Yöntemleri
Cerrahi Tedavi-Videotorakoskopik torakal sempatektomi (ETS)
Göğüs Cerrahisi tarafından uygulanan ameliyat yöntemidir. İşlem torakoskopik yani kapalı bir yöntem ile yapılmakta ve küçük çaplı kameralı koltuk altı bölgesine sadece 0,5 cm'lik tek bir kesiden ile grilerek yapılır. Bu işlem yaklaşık olarak 30 dk içerisinde tamamlanmaktadır.
Ameliyatı uygulama çeşitleri:
- Sempatik zincirin klemplenmesi veya klip yerleştirilmesi (Torakoskopik sempatik blok)
- Sempatik zincirin kesilmesi
- Sempatik zincirin bir kısmının ve ganglionun çıkarılması (sempatektomi)
Göğüs kafesinin içinde aşırı bölgesel terleme nedeni olan ter bezlerine uyarı veren sempatik sinir lifleri ve düğümlerinin yakılarak, kesilerek yada klipslenerek fonksyon görmesinin engellenmesi şeklinde uygulanır. Hastalar aynı gün yada tedbir amaçlı bir gün sonra hastaneden taburcu edilir. El, yüz ve koltuk altı bölgeleri için ortalama %98 (%90-100) yakın oranlarda yüksek fayda sağlanabilmekte ve bazende ayak bölgesinde fayda sağlanmaktadır. Cerrahi tedavi sonrası yüz kızarması % 95, yüz terlemesi %90 oranında azalır. Bu ameliyat bitikten hemen sonra aşırı bölgesel terleme şikayeti kesilir. Birkaç gün içinde günlük hayatlarına ve işlerine geri dönebilmektedirler.
ETS’nin yan etkileri
Kompensatuar (refleks) terleme: hastanın asıl şikayet bölgesi olan el koltuk altı gibi bölgeler kuru kalırken gövdede aşırı bölgesel terleme ortaya çıkmaktadır. Bu istenmeyen kompansatuar terleme yaklaşık %5-10 düzeylerde görülebilmektedir.
Bazı cerrahlar bu kompansatuar terleme meydana geldiğinde eğer klips çıkarılırsa hasta ameliyat öncesi hale geri dönüş sağlanabileceği savunmaktadırlar onun için cerrahide ilk tercih klips kulanılmaktadır. Bu klips çıkarılması durumu hala tam olarak aydınlanmiş değildir.
Düşük kalp hızı: Kalp atım hızında genellikle ciddi bir sorun oluşturmayan yavaşlamalar da nadir görülen yan etkiler arasında sayılabilir.
Kuruluk: Elerde kuruluk.
Göz kapağı düşüklüğü: çok çok nadirdir ve normalde klips koyduğumuz yerde sempatik ganglion bulunmaz ancak bazen sempatik ganglionun anatomik olarak anormal yerleşmiş ise bu durum görülebilir.
Her ameliyatta olduğu gibi anestezi uygulaması ve cerrahi girişimlere bağlı ameliyat anına ait riskleri de mevcuttur. Bunlara ilaçlara karşı allerjik durumlar, kanama ve kesi yarası sorunları gibi örnekler verilebilir.
Harici topikal ilaçlar ve kremler: Alüminyum içeren krem yada losyonlar gibi terleme bölgesine haricen uygulanan ürünlerdir. Genelde yatmadan önce kulanılır ve yıkandıktan sonra ürün uzaklaştırılır. Etkileri geçici ve kısa sürelidir ve ağır vakalarda yetersiz kalmaktadır. Uygulama bölgesinde tahriş oluşturabilme gibi olumsuz yönleri mevcuttur.
Botoks (Botulinum Toksin Enjeksiyonu) Uygulaması: Yüz kırışıklıklarını düzeltmek için kullanılan botilinum toksininin ter bezlerini uyaran sinirleri bloke ederek terleme bölgesine çok sayıda küçük enjeksiyon yapılarak uygulandığı tedavi şeklidir. El içine uygulamada çok ağrılı olabilmesi, hissizlik ve kas güçsüzlüğü gibi sorunlar oluşturabilmesi nedeniyle el bölgesi için pek tercih edilmemektedir. En sık ve verimli olarak koltuk altı bölgesinde uygulanmaktadır. Bununla birlikte botoks iyileştirici bir madde değildir etkisi ortalama 6 ay sürmekte ve bu süre sonunda yöntemi tekrarlamak gerekmektedir
Avantajları:
- 6 ay etkisi devam ediyor
Dezavantajları:
- Etki süresi 6 ay ile sınırlı
- İnjeksiyon ağrılı (Anestezi yöntemleri ile ağrı azaltılabilir)
- Kas güçsüzlüğü ve hissizlik gelişimi mümkün
İyontoforez tedavisi
Terleme bölgesine sıvı içerisinde düşük voltajda elektriksel uyaran verme prensibine dayanan tedavi yöntemidir. Bu işlemin ter bezlerini geçici olarak bloke edeceği düşünülür. Uygulanabilirlik açısından daha çok el ve ayak aşırı terlemesinde tercih edilmektedir. Etki süresi ortalama bir iki hafta olduğundan aralıklı tekrarlanması gereken bir tedavi yöntemidir. İyontorofez genel olarak güvenlidir ve koruma terapisi de evde yapılabilir.
Avantajları:
- Ciddi komplikasyon, risk yok
- Girişimsel bir yöntem değil
- 1-2 haftada 1 kez uygulama yeterli olabiliyor
Dezavantajları:
- Kolay erişilebilir değil
- Tekrarlamak gerekli
Hiperhidroz , Aşırı Terleme Tipleri, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi
Hiperhidroz, ter bezlerinizin vücudunuzun soğumasına ihtiyaç duymasa bile aşırı hıza girmesine neden olur.Birçok insan, belki de yoğun bir antrenmandan sonra veya yüksek stresli zamanlarda aşırı terleme konusunda en az bir deneyim yaşamıştır.
Birçoğumuz için, bu örnekler gelir ve gider ve sadece sinir bozucu olabilir. Ancak Türkiye’de yaşayan insanların yaklaşık yüzde 4.8'i için hiperhidroz veya aşırı terleme düzenli bir durumdur. Hiperhidroz, terlemenin sık ve kontrol edilmesi zor olan bir durumdur. Genellikle başkaları tarafından görülebilir ve bu nedenle kaygıyı tetikleyebilir ve kendinizi bilinçli hissetmenizi sağlayabilir. Neyse ki, modern tıp aşırı bölgesel terlemeyi azaltmak veya durdurmak için çeşitli yollar sunar. Ancak önce, nedenleri ve semptomları ve genellikle nasıl teşhis edildiği dahil olmak üzere hiperhidrozun bazı temellerine bir göz atalım.
Timusun İşlevi
Eski zamanlarda, timusun ruhun yeri veya sinir sisteminin saflaştırılması organı olduğuna inanılıyordu. Daha sonra timusun koruyucu bir torasik yastık veya fetal ve neonatal solunum fonksiyonunun düzenleyicisi olduğu düşünülmüştür.
1832'de, Sir Astley Cooper bu organın bazı önemli işlevleri yerine getirmesi gerektiğini öne sürdü; ancak bu “önemli fonksiyonun” doğası henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Timik fonksiyon hakkında şu anda bilinen şey, timusun merkezi lenfoid organlardan biri olması ve dolaşımdaki T lenfositleri üreterek hücresel bağışıklıkta önemli bir rol oynamasıdır.
Timusun sürekli bir T hücresi arzı üretme ihtiyacı ilerleyen yaşla birlikte azalsa da, timus yaşam boyunca T-hücresi farklılaşması ve olgunlaşması bölgesi olarak hizmet etmeye devam eder. Timusun en önemli fonksiyonlarından biri olan timositlerin olgunlaşması, moleküler ve hücresel biyoloji ile kapsamlı bir şekilde incelenmiştir.
Artık epitelyal hücrelerden gelen çeşitli endüktif, hormonal ve proliferatif sinyallerin timositlerin olgunlaşmasına katkıda bulunduğu bilinmektedir. Dikkat çekici bir şekilde, timositlerin T-hücresi antijen reseptörleri, timosit olgunlaşması sürecinde epitelyal histo-uyumluluk kompleks antijenleri ile etkileşime girer.
Farklı Hiperhidroz Tipleri Nelerdir?
İki farklı hiperhidroz türü vardır:
1. Primer Fokal Hiperhidroz
Primer fokal hiperhidroz, başka bir tıbbi durumun veya ilacın sonucu değildir. Bu senaryoda, aşırı terleme teşhistir. Terleme, hem elleri hem de ayakları veya koltuk altlarını etkileyen simetrik olarak gerçekleşir. Bu tip hiperhidroz çocukluk veya ergenlik döneminde başlayabilir. Ve çoğu durumda, aile üyelerinizin bazılarında aşırı terleme vardır.
2. İkincil Genelleştirilmiş Hiperhidroz
Bu durumda, aşırı terleme ya tıbbi bir durumun ya da bir ilacın yan etkisinin sonucudur. Bu tip, siz yaşlanana kadar veya belirli bir ilacı kullanmaya başladıktan sonra başlamayabilir. İkincil hiperhidroz da uyurken aşırı terlemeye neden olabilir.
Sekonder hiperhidroza yol açabilecek tıbbi durumlar şunlardır:
- Gut
- Menopoz
- Hipertiroidi
- Tümör
- Donma
- Diyabet
Aşırı Bölgesel Terleme Teşhisi
Randevunuz sırasında doktorunuz tıbbi geçmişinizi ve semptomlarınızı soracaktır. Durumunuzun nedenini daha ayrıntılı olarak değerlendirmek için fiziksel bir muayeneye veya testlere de ihtiyacınız olabilir.
Laboratuvar Testleri
Doktorunuz, terlemenizin aşırı aktif tiroid (hipertiroidizm) veya düşük kan şekeri (hipoglisemi) gibi başka bir tıbbi durumdan kaynaklanıp kaynaklanmadığını görmek için kan, idrar veya diğer laboratuvar testlerini önerebilir.
Ter testleri
Termoregülatör Ter Testi
Terleme alanlarını belirlemek ve durumunuzun ciddiyetini tahmin etmek için bir iyot-nişasta testi, cilt iletkenliği ve bir termoregülatör ter testi de dahil olmak üzere bir dizi test mevcuttur.
Hiperhidroz Tedavisi
Altta yatan bir tıbbi durum soruna katkıda bulunuyorsa, önce bu durum tedavi edilecektir. Aşırı terlemenin nedeni bulunmadığı takdirde terlemenin boyutlarını en aza indirmek üzere odaklanılır. Bazen tedavilerin bir kombinasyonunu denemeniz gerekebilir. Ve terlemeniz tedaviden sonra iyileşse bile tekrarlayabilir.
İlaçlar
Hiperhidroz tedavisi için kullanılan ilaçlar şunları içerir:
Doktorunuz alüminyum klorür ile bir ter önleyici reçete edebilir. Yalnız dikkat edilmesi gereken bir husus da aliminyum klorür içeren ürünler göz ve cilt tahrişine neden olabilir. Genellikle yatmadan önce etkilenen cilde uygulanır. Sonra kalktığınızda ürünü gözünüze kaçmamaya dikkat ederek yıkarsınız. Cildiniz tahriş olursa, hidrokortizon kremi yardımcı olabilir. Glikopirolat içeren reçeteli bir krem, yüz ve başı etkileyen hiperhidroza yardımcı olabilir. Bazı oral ilaçlar, bazı sinirlerin birbirleriyle iletişim kurmasına izin veren kimyasalları bloke eder. Bu, bazı insanlarda terlemeyi azaltabilir. Olası yan etkiler arasında ağız kuruluğu, bulanık görme ve mesane sorunları bulunur.
Depresyon tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar da terlemeyi azaltabilir. Aynı zamanda, depresyon ilaçları hiperhidroz stresini ve kaygısını azaltmaya yardımcıdır.
Botulinum toksini (Botox, Myobloc, diğerleri) ile tedavi, terlemeye neden olan sinirleri geçici olarak engeller. Önce cildiniz buzlanacak veya anestezi yapılacaktır. Vücudunuzun etkilenen her bölgesinde birkaç enjeksiyon gerekir. Etkiler altı ila 12 ay sürer ve daha sonra tedavinin tekrarlanması gerekir. Bu tedavi ağrılı olabilir ve bazı insanlar tedavi edilen bölgede geçici kas zayıflığı yaşarlar.
Hiperhidroz Cerrahi ve Diğer Prosedürler
Diğer hiperhidroz tedavileri şunları içerir:
Mikrodalga tedavisi: Bu terapi ile, ter bezlerini yok etmek için mikrodalga enerjisi veren bir cihaz kullanılır. Tedaviler üç ay arayla 20 ila 30 dakikalık iki seans içerir. Olası yan etkiler cilt hissinde bir değişiklik ve bazı rahatsızlıklardır. Bu terapi pahalı olabilir ve yaygın olarak mevcut olmayabilir.
Ter bezinin çıkarılması: Sadece koltuk altlarınızda aşırı terleme meydana gelirse, ter bezlerini çıkarmak yardımcı olabilir. Emme kürtajı olarak adlandırılan minimal invaziv bir teknik de, diğer tedavilere yanıt vermiyorsanız bir seçenek olabilir.
Sinir cerrahisi (sempatektomi) : Bu prosedür sırasında cerrah, ellerinizdeki terlemeyi kontrol eden omurga sinirlerini keser, yakar veya sıkıştırır. Bu prosedür bazı durumlarda, vücudunuzun diğer bölgelerinde aşırı terlemeyi tetikleyebilir. Sinir cerrahisi genellikle izole olan baş ve boyun terlemesi için bir tedavi seçeneği olamaz. Bu prosedürdeki bir değişiklik, sempatik siniri (sempatomiyi) çıkarmadan sinir sinyallerini kesintiye uğratır.
Hiperhidroz’da Yaşam Tarzı ve Ev İlaçları
Terlemenizi önleyecek birçok önlem bulunmaktadır bu önlemleri sizler için derledik:
Terlemeyi önleyici kullanın. Reçetesiz ter önleyiciler, ter gözeneğini geçici olarak bloke eden alüminyum bazlı bileşikler içerir. Bu, cildinize ulaşan ter miktarını azaltır. Bu tür ürünler minör hiperhidrozda yardımcı olabilir. Günlük banyo yapın. Düzenli banyo, cildinizdeki bakteri sayısını kontrol altında tutmanıza yardımcı olur. Özellikle ayak parmakları arasında ve kolların altında kendinizi iyice kurulayın. Doğal malzemelerden yapılmış ayakkabı ve çorapları seçin. Doğal malzeme kullanılarak üretilen ayakkabılar ayaklarınızın nefes almasına izin vererek terli ayakları önlemeye yardımcı olabilir. Aktif olduğunuzda, nemi emen atletik çoraplar iyi bir seçimdir.
Çoraplarınızı sık sık değiştirin. Çoraplarınızı günde bir veya iki kez değiştirin, her seferinde ayaklarınızı iyice kurutun. Pamuk tabanlar ile külotlu çorap denemek isteyebilirsiniz. Teri emmeye yardımcı olması için tezgah üstü ayak tozlarını kullanın.
Ayaklarınızı havalandırın. Aktivitenize uygun kıyafetleri seçin. Genellikle, cildinizin nefes almasını sağlayan pamuk, yün ve ipek gibi doğal kumaşlar giyin. Egzersiz yaparken nemi cildinizden uzaklaştırmak için tasarlanmış kumaşları tercih edebilirsiniz. Gevşeme tekniklerini deneyin. Meditasyon, yoga gibi gevşeme tekniklerini düşünün. Yoga ve meditasyon gibi etkinlikler terlemeyi tetikleyen stresi kontrol altına almayı öğrenmenize yardımcı olabilir.
Hiperhidroz rahatsızlık ve utanç nedeni olabilir. Islak eller veya ayaklar veya giysilerdeki ıslak lekeler nedeniyle çalışma veya eğlence aktivitelerinin keyfini çıkarmakta zorluk çekebilirsiniz. Belirtileriniz hakkında endişeli hissedebilir ve geri çekilebilir veya bilinçli olabilirsiniz. Başkalarının tepkileri sizi sinirlendirebilir veya üzebilir. Doktorunuzla konuşmanın yanı sıra, bir danışmanla veya tıbbi bir sosyal hizmet uzmanıyla konuşmak isteyebilirsiniz. Veya hiperhidrozlu diğer insanlarla konuşmayı yararlı bulabilirsiniz. Birinci basamak sağlık kuruluşunuzu görerek başlayabilirsiniz. Sizi cilt hastalıkları uzmanına (dermatolog) yönlendirebilir. Durumunuz ilk tedavilere cevap vermiyorsa, bakımınız bir nörolog veya bir cerrah da içerebilir.
Hiperhidrozun Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?
Hiperhidroz veya aşırı terleme, aşırı aktif ter bezlerinin bir sonucudur.
Terleme, vücudun doğal olarak kendini nasıl soğutur ve aşırı ısınmayı önler. Sinir sisteminiz, vücudunuz sıcaklığınız yükseldiğinde, örneğin bir antrenmandan sonra, sıcaklığın sıcak olduğu veya endişeli veya gergin hissettiğinizde ter üretmesi için sinyal verir.
Ne Kadar Terleme Normaldir?
Yukarıda belirtilen senaryoların herhangi birinde ter atıyorsanız ve terleme günlük yaşamınızı bozmuyorsa, muhtemelen normal bir miktarda terlersiniz. Ancak hiperhidroz durumunda, aşırı terleme, ısı ve egzersiz gibi tetikleyiciler olmadan gerçekleşir ve vücut sıcaklığınız yükselmediğinde bile terleyebilirsiniz.
Hiperhidroz’da Sıkça Sorulan Sorular
Terleme, sıcak hava, fiziksel aktivite, stres ve korku veya öfke duyguları gibi belirli koşullara doğal bir yanıttır. Aşırı bölgesel terleme ile, belirgin bir neden olmadan normalden daha fazla terlersiniz. Altta yatan neden, sahip olduğunuz hiperhidroz tipine bağlıdır.
Aşırı terlemeyi yönetmek için en yaygın kullanılan ilaçlar antikolinerjiklerdir. Bunlar, glikopirolat, oksibutinin, benztropin, propantelin ve diğerleri gibi ilaçları içerir. Birçok hiperhidroz hastası antikolinerjik tedavi ile başarı yaşar. Mutlaka doktorunuza danışarak reçeteli olarak ilaç kullanmanız tavsiye edilir.
İyi günler yaygın vücut terlemesi olan hastalarınıza glycopyrrolate ilaç yazıyo musunuz acaba ?