Bronşektazi halk arasında akciğer içindeki hava yoları yani bronşların kalıcı genişlemesi sonrası sık sık öksürme, çok balgam çıkarma ve hemoptizi dedğimiz ağzında kan gelme şikâyetleri ile seyreden kronik bir akciğer hastalığıdır.
Bronşektazi hastalığı KOAH ve Astım kadar sık görülmesine rağmen tedavide halen hangi ilaçların etkili olduğu ve cerrahide hangi olgular fayda gördüğü konusunda yeterince bilgi yoktur. Peki bronşektazi nedir, nasıl tedavi edilir ve kronik midir? Bronşektazide tedavisinde cerrahinin rolü nedir? İşte bronşektazi hakkında merak edilenler.
Bronşektazi doğumsal olabileceği gibi, geçirilen enfeksiyonlar (kızamık, tüberküloz gibi), bağışıklık sistem bozuklukları, çocuk iken soluk borusuna kaçan yabancı cisimler ya da bazı nadir iyi huylu bronş tümörleri (polip, karsinoid gibi) bronşektaziye sebep olabilir.
Kongenital Bronşektazi (%15)
- Trakeobronkomegali, bronkomalazi, pulmoner sekestrasyonlar)
- Ultrastriktürel Defektler (Kartagener send,Young Send)
- Metabolik Defektler (kistik Fibroz,Alfa-1 Antitripsin eksikliği, immotil silya sendromu)
Edinsel Bronşektazi (%75)
- Bronkopulmoner İnfeksiyonlar(%60) (Kızamık, tüberküloz ve bazı enfeksiyonlar)
- Soluk borusunun tıkanması /Bronş Obstrüksiyonuna bağlı
- Çocukluk çağında yutulan yabancı cisimler
- Selim endobronşial tümörler
- Büyümüş lenf nodlarının dışardan bronşa bası yapması
- Bu olgularda mutlaka bronkodkopi yapımalıdır.
- KOAH
- İmmunite bozukluğu
- İnflamatuar barsak hastalıkları (Crohn, Ülseratif Kolit)
- Tekrarlayan aspirasyon pnömonisi ve lipoid pnömoni
Bronşektazi Nedir?
Bronşektazi, enfeksiyon ve ya inflamasyona bağlı olarak akciğerlerde yer alan bronş duvarlarındaki elastik doku ve kassal yapının harabiyeti sonucu bronş ve bronşiyal tüplerde genişleme kalıcı hasar oluşumu ile karakterize bir hastalıktır. Akciğer içindeki hava yoları hasar görmesi, normalde bronşlarda tutulan zararlı maddelerin akciğere dolmasına neden olur.
Bu sağlıksız hava geçişi zaman içinde bakteri ve mikropların akciğerlere geçerek çeşitli sorunlara yol açmasıyla sonuçlar. Bakteriler akciğerlerde birikerek enfeksiyonlara ve solunum yolu tıkanmalarına neden olur. Bu durum bronşektazi olarak adlandırılır.
Bronşektazinin kesin bir tedavisi yoktur, çünkü bu süreçte bronşlardaki genişleme geri döndürülemeyecek şekilde gerçekleşir. Fakat hastalığın yönetilmesi ve kontrol altına alınması mümkündür. Bunun için de düzenli ve kontrollü bir tedavinin uygulanması şarttır.
Bronşektazi, KOAH ve astım gibi obstrüktif akciğer hastalıklarında havayolundaki daralma özellikle nefes verme sırasında havayolu direncini artırır. Buda solunum kaslarının iş yükünü artırır. Bronşektazide KOAH’a benzer şekilde egzersiz toleransında azalma, nefes darlığı algısında artma, iskelet kas zayıflığı ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe zamanla nefes darlığı gelişir. Bu sebeple hastaların düzenli olarak Göğüs Hastalıkları Uzmanı tarafından kontrolü gereklidir.
Bronşekktazide Tanı
- Klinik
- Produktif öksürük
- Bol kötü kokulu balgam (özellikle sabahları) (500 ml>)
- Hafif <15 cc/gün,
- Orta 15-150 cc/gün
- Ciddi >150 cc/gün
- Ağız kokusu
- Hemoptizi
- Ateş
- Halsizlik
- Nefes darlığı
- Zayıflama
- Çocuklarda gelişme gerliği
- Radyoloji
- PA Akciğer grafisi
- Toraks BT / HRCT
- Bronşektazi tanısı net konulur
- Bronkoskopi
- Soluk borusunun tıkanması /Bronş Obstrüksiyonuna bağlı
- Çocukluk çağında yutulan yabancı cisimler
- Selim endobronşial tümörler
- Büyümüş lenf nodlarının dışardan bronşa bası yapması
- Soluk borusunun tıkanması /Bronş Obstrüksiyonuna bağlı
Bronşektazi Nasıl Tedavi Edilir?
1.Medikal tedavi ilk seçenektir.
Bronşektazi hastalığında kesin bir tedavi yöntemi bulunmaz, fakat belirli yöntemler bu hastalığın kontrol altına alınmasını sağlar. Erken teşhis konulursa, tedavi süreci erken başlar ve enfeksiyon ile iltihaplanma minimum seviyede tutulur. Bu durumda akciğerler ve bronşlardaki hasar yavaşlatılır ve kontrol altına alınır. Bronşektazili uygun seçilmiş vakalarda cerrahi tedavi kesin sonuç verir. Ek olarak solunum yolu tıkanmalarının önüne geçmek de tedavide önceliktir. Bronşektazi için uygulana yaygın tedavi yöntemleri arasında şunlar bulunur:
- Bronşektazi hastalarının tedavisinde en önemli konu, hasta bir bronşit ya da pnömoni atağı geçirdiğinde uygun antibiyotikle tedavi edilmesidir. Uygun antibiyotik için daha önce alınan balgamdan kültür antibiyogram çok önemlidir. Hangi antibiyotiğe duyarlı ya da dirençli bilinmelidir.
- Enfeksiyonların önüne geçmek ve tedavisini sağlamak için antibiyotik kullanımı
- Bronjektazide bu atakların tedavisinden belki de daha önemli olan, hastanın sık atak geçirmesine engel olacak tedbirleri almaktır. Bu nedenle hastalar mutlaka düzenli olarak her gün kendilerine özel düzenlenmiş solunum fizyoterapisi tekniklerini uygulamalıdır.
- Düzenli solunum egzersizleri ve göğüs fizyoterapisi işe hava yollarını temizleme
- Pulmoner rehabilitasyon
- Mukolitik ilaçlar verilmesi: Balgam incelten ilaç kullanımı
- Bronşiektazi hastalarında akciğer enfeksiyonu geçirme riski daha fazla olduğundan influenza (grip) ve pnömokok (zatürre) aşılarının yapılması hastaların efekte olma ihtimilini azaltır.
- Bronkodilatatörler: Astım ilaçları
- Sinüs ve burunlar için sprey kullanımı
Ancak bronşektazi başka bir nedenden kaynaklanmıyorsa ve akciğer ile sınırlanmış durumdaysa, akciğerin hasar gören kısmının cerrahi müdahale yoluyla çıkarılması gerekir.
2. Bronşektazide Cerrahi Tedavi Endikasyonları
Bronşektazili uygun seçilmiş vakalarda cerrahi tedavi kesin sonuç verir. Tomografi ve gerekli olgularda bronkoskopi sonrası kesin tanı konulduktan sonra hastalık akciğerin sınırlı bir alanda (bir lobta lokalize ve karşı akciğerde yok ise) aşağıdakilrden biri mevcut ise cerrahiden fayda görürler. Cerrahi girişim öncesi antibiyotik tedavisi ile solunum fizyoterapisi uygulanır ve sigarayı bırakması önerilir.
- Medikal tıbbi tedaviye dirençli lokalize bronşektazilerde
- Bronşektazi sadece bir bölgede yani bir lobta lokalize ise ve akciğerin başka bir yerinde bronşektazinin olmamamsı
- Lokal bir bölgede olması ve defalarca enfekte olması
- Bronşktazi enfeksiyondan dolayı bir senede defalarca hastane yatışların olması
- Çok balgam çıkarması, ağız kokusu ve medikal tedavi istemeyenler
- Masif Hemoptizi yani kanama olması
- Proksimal hava yolu obstrüksiyonu
Resim 1: PA akciğer grafide bronşektazi görüntüsü
Resim 2: Toraks BT’de her iki akciğerde bronşektazik alanlar. Her iki akciğerde bronjektazik alanlar olduğu için bu iki hasta cerrahiden fayda görmez.
Resim 3..
Bronşektazide Cerrahi Teknik
- Torakoskopi/VATS ile akciğer rezeksiyonu
- ROBOTİK cerrahi ile akciğer rezeksiyonu
- Torakotomi/Açık cerrahi ile akciğer rezeksiyonu
3. Akciğer Nakli
Son dönem akciğer hastalığı olan olgularda akciğer nakli bir tedavi seçeneğidir.
Bronşektazi hastalığı çeşitli belirtilerle ortaya çıkar. Hastalığın en yaygın semptomları şunlardır:
- Kronik öksürük
- Kanlı tükürük
- Göğüs ağrısı
- Nefes darlığı
- Göğüsten nefes alma ve hırıltılı ses oluşumu
- Aşırı derecede balgam çıkarma
- Kilo kaybı
- Halsizlik
- Ağız kokusu
- Sık solunum yolu enkefsiyonları
- Gelişme geriliği (çocuklarda)
Bu belirtilerin bulunduğu hastalarda bronşektazi durumundan söz edilebilir ve hastanın en kısa sürede uzman hekime başvurması önerilir. Ancak hastalığa acil şekilde müdahale edilmezse daha ileri seviyede semptomlar oluşabilir. Bu durum hasta sağlığı için hayati önem taşır.
Tedavi edilmeyen bronşektazi hastada daha sık atak geçirmeye ve semptomları daha ağır hissetmeye neden olur. Hastalığın ilerlemesi durumunda balgamlarda kan görme, nefes darlığı ve öksürük gibi şikayetlerin tümünde artma gözlemlenir. Ayrıca bronşların genişlemesine zamanında müdahale edilmezse, bu durum tersine çevrilemeyebilir ve sonucunda kalıcı yapısal bozukluklar oluşur. Hastalık belirtileri daha sık aralıklarla ve uzun süreliğine tekrarlamaya başlar, dolayısıyla hastanın genel sağlığı gitgide daha kötü bir hal alır. İltihaplanma yayılarak daha geniş bir alanı kaplar ve akciğerde bölgesel yıkımlar oluşur. Sonuç olarak, aşırı ilerleyen bronşektazide solunum artık akciğerlerden karşılanamaz bir hal alır ve solunum yetmezliği gelişir. Bazı hastalarda uzun süredir devam eden bronşektazi, beslenme bozukluklarına, kansızlığa ve çeşitli kemik hastalıklarına da yol açabilir. Hastalığın ilerlememesi için anında müdahale ve düzenli kontrol oldukça hayatidir.
Brobnşektazi hastalığının tamamen ortadan kaldırılmaması, zaman içinde ilerleyerek ölüme kadar gitmesine neden olur. Burada en önemli unsur, hastalığa erken müdahele edilmesi ve uygun yaşam değişikliklerinin yapılarak hekim kontrolünün sağlanmasıdır. Belirtileri erken farkederek hekime başvran hastalar, belirli düzenlemelerle hayatlarına devam edebilir. Ancak ileri seviye ya da son evre hastalarda durum daha tehlikelidir. Ancak son evre tedavi yöntemlerinde başarı oranı oldukça yüksektir. Bu nedenli düzenli hekim kontrolü ile takip altında tutulan hastalarda, enfeksiyon ve iltihaplanma oluşumu ciddi oranda azaltılır.
Bronşektazi tedavisinde önemli konulardan biri, hastanın uygun antibiyotikle tedavi görmesidir. Bronşit atağı geçiren hastaların doğru ilaçlarla tedavi edilmesi gerekir. Uygun ilacın seçilmesi için de detaylı balgam incelemeleri ile hekimin uygun gördüğü tetkikler uygulanmalıdır. Hangi antibiyotiğe duyarlı ve dirençli olduğununu bilinmelidir. Ek olarak, hastada atak geçirme sıklığını azalmak ana amaçlardandır. Bunun için düzenli nefes egzersizlerinin yanı sıra spor yapılması gerekir. Düzenli takip altında tutulan hastalarda enfeksiyon oluşumu yavaşlar, iltihaplanma durur ve hasar oluşumu gözlenmez. Bu nedenle hasta daha uzun ve sağlıklı bir hayat geçirebilir. Dolayısıyla hastalığı kontrol altına almak ve zamanında müdahale etmek için sürekli doktro kontrolüne gitmek büyük önem taşır.
Bronşektazi, inflamasyon ya da enfeksiyona bağlı gelişen, bronş duvarlarındaki elastik doku ve kas yapılarının harabiyeti sonucu bu bronş ve akciğer içindeki hava yolarında kalıcı bronş dilatasyonu yani genişleme durumlarına yol açan bir hastalıktır. Kısaca bronşlarda aşırı genişleme olarak tanımlanan bu akciğer hastalığı kronik olarak gelişir ve zaman içinde hastada daha fazla şikayete neden olur. Bol balgam çıkarma , öksürük ve ağızdan kan gelmesi. Bronşektazi, KOAH) ve astım gibi obstrüktif akciğer hastalıklarında havayolundaki daralma özellikle nefes verme sırasında havayolu direncini artırır. Buda solunum kaslarının iş yükünü artırır. Bronşektazide KOAH’a benzer şekilde egzersiz toleransında azalma, nefes darlığı algısında artma, iskelet kas zayıflığı ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe zamanla nefes darlığı gelişir. Bu sebeple hastaların düzenli olarak Göğüs Hastalıkları Uzmanı tarafından kontrolü gereklidir.
Bronşektazi tedavisinde, erken tanı ve teşhis oldukça önemlidir. Böylece hastalık çok ilerleme fırsatı yakalayamadan kontrol altında tutulabilir. Ancak bu durumda hastaya önemli görevler düşer. Bronşektazi hastalarının dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır:
- Hastalık belirtilerinden bir ya da birkaçının görülmesi durumunda acilen doktora başvurulması gerekir.
- Tedavide doktor önerilerinin harfiyen takip edilmesi ve doktor uygun görmedikçe antibiyotik kullanılmaması gerekir. sadece doktorun uygun gördüğü ilaçlar kulanılmalıdır. Daha önceki balgamında kültür antibiyogram çok önemli hangi antibiyotiklre dirençli yada duyarlı olduğunu bilinmelidir.
- Fizyoterapiste başvurarak nefes egzersizleri yapılmalıdır.
- Ateşli hastalıklardan kaçınılmalıdır.
- Yüzme ve yürüyüş gibi hafif tempolu sporların düzenli yapılması gerekir.
- Bira, şarap, ekmek gibi maya ürünlerinin tüketimi sınırlandırılmalı, mümkünse sonlandırılmalıdır.
- Günde en az iki kez (sabah-akşam) bronşlardaki ilthapın temizlenmesi gerekir.
- Klimalı ve nemli alanlarda durulmamalıdır.
- Uyku ve beslenme alışlanlıklarının düzene sokulması lazımdır.
- Uzman hekimle sürekli iletişim halinde kalınmalı, varsa hamilelik gibi durumlar mutlaka hekimle birlikte karar alınmalıdır.
- Antibiyotik kullanımından önce kültür antibiyogramı yapılmalıdır.
- Moral ve motivasyonun yüksek tutulması, stres yapılmaması gerekir.
- Sigara kullanımı kesinlikle sonlandırılmalı ve sigara dumanı solunmamalıdır.
- Düzenli vitamin kullanımı ek tedavi olarak uygulanabilir. Öneri vitaminler için uzman hekime başvurulması gerekir.