Diyafram hernisi ve diyafram evantrasyonu, doğuştan veya daha sonra meydana gelen hasarlardan dolayı görülen hastalıklardır. Diyafram hernisi diğer adıyla diyafram fıtığı, diyafram evantrasyonu ise diyafram yüksekliği olarak bilinir.
Gelişim bozukluğuna bağlı ya da zedelenmeler sonucu oluşan bu hastalıklar, bireyin hayatını olumsuz şekilde etkiler. Solunum güçlüğü ve akciğer enfeksiyonları gibi çeşitli belirtilerle kendini gösteren bu hastalıklar, başka bir hastalığın rutin kontrolünde rastgele teşhis edilebilir.
Her iki hastalığın tedavisinde de klinik yeterlilik ve doktor kontrolü önemlidir. Peki diyafram hernisi ve diyafram evantrasyonu neden olur, tanısı nasıl koyulur ve kimlerde görülür? İşte detaylar...
Diyafram Hernileri / Evantrasyonu Nedir?
Herni, tıpta fıtık olarak ifade edilir ve diyafram hernisi diyafram fıtığı olarak bilinir. Vücudumuzdaki göğüs ve karın boşluğu gibi boşluklar, çeşitli anatomik yapıların iç içe geçmesini ve yer değiştirmesini önler.
Çeşitli sebeplerden ötürü bu boşlukların bozulması ve farklı yapıların vücut içinde yer değiştirmesi fıtık olarak adlandırılır. Diyafram da karın boşluğu ile göğüs boşluğunun birbirinden ayrılmasını sağlayan bir kas ve lif yapısıdır. Çalışma biçimi olarak vücuttaki diğer boşluklara benzer ve yapıların birbiri içine geçmemesini sağlar.
Diyaframda oluşan herhangi bir bozunma veya açıklık, karın boşluğundaki organların göğüs boşluğuna doğru hareket etmesine neden olur. Bu durum da diyafram hernisi olarak adlandırılır.
Diyafram evantrasyonu ise genellikle başka bir sebeple inceleme yaparken fark edilen, oldukça nadir rastalanılan bir hastalıktır. Bu hastalık genellikle diyaframın sol tarafında ortaya çıkar. Sebebi tam olarak bilinmeyen diyafram evantrasyonu ya da yüksekliği, doğuştan veya sonradan gelişebilir.
Diyafram kasının bir kısmının veya tamamının kalıcı olarak yükselmesi şeklinde tanımlanan diyafram evantrasyonu genellikle diyafram kası veya liflerindeki azalmalardan, zayıflamalardan/kasın felcinden ötürü meydana gelir.
Diyafram Hernileri / Evantrasyonu Nasıl Tedavi Edilir?
Diyafram hernisi kesin olarak cerrahi müdahale ile tedavi edilebilir. Ameliyat sırasında organların normalde olması gereken konuma getirilmesi sağlanır ve diyaframda bulunan delik kapatılır. Ameliyat sonrasında hastanın solunum desteği alması gerekebilir.
Doğumsal olan hernilerde başarı oranın bebeğin akciğerindeki gelişmişlik oranıyla alakalıdır. Akciğeri yeterince gelişmiş olan bebeklerde yaşama ihtimali daha yüksektir. Diyafram hernisinde ameliyat acil uygulanması gereken bir tedavi yöntemi olmasa da önceliklidir.
Travmaya bağlı hernilerde tedavi ötelenmez. Eğer bebek doğduktan hemen sonra solunum desteğine gereksinim duyuyorsa, bu durumda akciğerlerinin yeterince gelişmediği anlaşılabilir ve ameliyatla bile kurtarılmama riskinin bulunduğu söylenebilir. Bu durum anomalinin ağır olduğu anlamına gelir. Akciğerlerin gelişmediği ve kalp anomalilerinin görüldüğü bebeklerde hayati tehlike son derece yüksektir.
Diyafram evantrasyonunun varlığında, erişkinler solunum sıkıntılarını minimum düzeyde yaşarken çocuklar veya yeni doğanlar çok daha ciddi güçlüklerle karşılaşır. Bu durum akciğerlerin yeterince gelişmemiş olmasıyla ilgilidir.
Bu nedenle evantrasyon tedavisinde plikasyon denilen kendi üzerine katlama tekniği uygulanır ve ameliyat sonrasında hasta takibe alınarak gerekiyorsa solunum desteği alır. Plikasyon ameliyatında amaç, olması gerekenden farklı bir konumda yükselerek duran diyaframı orjinal yerine geri götürmek ve gergin bir şekilde sabitlemektir. Bu müdahale ile diyaframın hareket etmesi engellenir ve konumu düzeltilir.
Böylece iç organların birbiri içine kayma durumu ortadan kalkar ve akciğerin solunum kapasitesinin artması sağlanır. Akciğer performansını yükseltmek için hafif egzersizler ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarının benimsenmesi önerilir.
Diyafram Hernileri / Evantrasyonu Tanısı Nasıl Koyulur?
Konjenital diyafram hernisinin tanısı bebek henüz anne karnındayken koyulabilir. Hamileliğin rutin kontrollerden olan ultrason ile bebekte diyafram hernisi olup olmadığını anlamak mümkündür. Bunun için bebeğin en az 18 haftalık olması gerekir.
Erişkinde gelişen diyafram hernisinde ise USG, Akciğer grafisi, Tomografi gibi radyolojik incelemeler ile tanı konabilir.
Diyafram Hernileri / Evantrasyonu Belirtileri Nelerdir?
Diyafram hernisinin en yaygın belirtileri şunlardır:
- Soluk alıp vermede güçlük
- Solunum seslerinde azalma veya kaybolma
- Göğüs bölgesinden gelen bağırsak sesleri
- Kusma
- Karında çökme
- Sık sık tekrarlayan akciğer enfeksiyonları
Diyafram yüksekliğinin genel belirtileri şunlardır:
- İleri seviye solunum yetersizlikleri
- Solunum darlığı
- Kanda oksijen eksilmesi (hipoksemi)
- Karında kabarıklık
- Mide ekşimesi
- Geğirme
- Kusma
- Kabızlık
- Bulantı
- Kilo kaybı
- Göğüs kısmının alt kısmında oluşan çökme
- Batında dolgunluk
- Eğilme ve uyuma sırasında soluk alıp vermenin zorlaşması
- Sürekli dik durmak ve yatmak zorunda kalmak
Diyafram Hernileri / Evantrasyonu Kimlerde Görülür?
Diyafram hernisi, doğuştan veya sonradan oluşabilir. Sonradan oluşan hernilerde, genellikle bir travma söz konusudur. Fakat eğer diyafram fıtığı çocuklarda gözleniyorsa, genellikle doğuştan kaynaklı olduğu söylenebilir.
Bu nedenle bebek anne karnı içindeyken doğru tanı koymak, hastalığın erken teşhis edilmesini sağlar. Diyafram hernisi, anne karnında oluşmuşsa diyaframın gelişim sırasındaki bozukluklardan kaynaklanır. Diyaframın normal gelişimi ayrı ayrı bölümlerin sonradan birleşip bütünleşmesi şeklinde tamamlanır. Hernili bebeklerde ise diyafram gelişimi sırasında birleşme kısmında kesintiler olur ve diyaframda tam bir bütünlük gerçekleşmez.
Bu gibi durumların gözlendiği bebeklerde diyafram hernisinden bahsedilir. Herninin neden oluştuğu tam olarak bilinmemektedir, fakat hastalığı taşıyan bireylerin yaklaşık %30’unda kromozom hataları bulunur.
Doğuştan ya da sonradan gelişen bu hastalıkta genetik faktörlerin rol oynadığı düşünülür. Ayrıca 50 yaşını geçmiş bireylerde de yaygın olarak karşılaşılır. Kadınlarda ve şişmanlarda oluşma ihtimali daha yüksektir.
Diyafram evantrasyonu erişkinlerde nadir olarak görülmesinin yanı sıra genellikle erkeklerde ortaya çıkar. Nedeni tam olarak bilinmeyen bu hastalık da tıpkı diyafram hernisi gibi doğuştan ya da sonradan ortaya çıkabilir.
Felce bağlı veya bağlı olmayacak şekilde ikiye ayrılan diyafram evantrasyonu; kalp cerrahisi geçirenlerde, tümör ve travma yaşayanlarda, kas sinir hastalıkları ile tüberküloza yakalananlarda daha sık gerçekleşir. Ancak buna rağmen, hastalığın genel nedenleri ve hangi hastaların risk konumunda olduğu kesin olarak bilinmemektedir.