Akciğerde fonksiyon bozukluklarına bağlı olarak gelişen hastalıklar, ciddi solunum problemlerine neden olabilir. Akciğer sağlığı, daha kaliteli bir hayat açısından büyük önem taşır. Bu yüzden herhangi bir belirti olmadığı durumlarda bile çeşitli tetkiklerin yaptırılması önerilmektedir.
Akciğer hastalıkları kapsamında sık karşılaşılan hastalıklardan biri de atelektazi. Peki atelektazi nedir, tanı ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Atelektazi Nedir?
Atelektazi, akciğerlerin tamamının ya da bir bölümünün içerisinde bulunan havayı kaybederek sönmesi, büzüşmesi ya da kapanması durumudur. Akciğerin bir lobunda meydana gelebileceği gibi, her iki lobunda birden de meydana gelebilir.
Çeşitli anatomik ya da fizyolojik durumlara bağlı olarak gelişebilir. Atelektazinin sebebi genellikle fiziksel bir tıkayıcıdır. Trakeanın, bronşiyollerin, bronşların ya da alveollerin herhangi bir noktasında meydana gelen bir tıkanıklık akciğerlere hava ulaşmasına engel olur ve bu şekilde atelektazi gelişir.
Göğüs duvarı ile akciğer arasında hava sıkışması da atelektaziye neden olabilir. Atelektazinin ortaya çıktığı durumlarda ciddi solunum problemleri yaşandığı için fiziksel aktiviteler sırasında sorun yaşamak mümkündür.
Atelektazi Neden Olur?
Atelektazi doğuştan gelen nedenlere bağlı olarak gelişebileceği gibi, sonradan edinilmiş nedenlerle de ortaya çıkabilir. Atelektazinin en yaygın karşılaşılan nedenleri şu şekilde listelenmiştir:
- Hava yollarında ya da akciğerlerde dış baskı yaratan tümörler,
- Solunum yoluyla akciğerlere kaçmış olan bir cisim ya da mukus,
- Zatürre,
- Plevral efüzyon ya da pnömotoraks olarak adlandırılan akciğer ile göğüs duvarı arasına sıvı ya da hava kaçması durumu,
- Pulmoner fibroz olarak adlandırılan akciğerlerdeki doku yaralanmaları,
- Yenidoğan bebeklerde surfaktan eksikliği,
- Cerrahi operasyonlar,
- Tüberküloz ya da benzeri akciğer enfeksiyonları,
- Uzun süre oksijen desteği almak,
- Obezite ve yaşlılık,
- Sigara ya da benzer tütün ürünlerini kullanmak,
- Solunumu etkileyen ilaçlar.
Atelektazi tüm bunlara bağlı olarak gelişebileceği gibi, bu listede yer almayan başka hastalıklara bağlı olarak da gelişebilir.
doğuştan gelen nedenlere bağlı olarak gelişebileceği gibi, sonradan edinilmiş nedenlerle de ortaya çıkabilir. Atelektazinin en yaygın karşılaşılan nedenleri şu şekilde listelenmiştir:
- Hava yollarında ya da akciğerlerde dış baskı yaratan tümörler,
- Solunum yoluyla akciğerlere kaçmış olan bir cisim ya da mukus,
- Zatürre,
- Plevral efüzyon ya da pnömotoraks olarak adlandırılan akciğer ile göğüs duvarı arasına sıvı ya da hava kaçması durumu,
- Pulmoner fibroz olarak adlandırılan akciğerlerdeki doku yaralanmaları,
- Yenidoğan bebeklerde surfaktan eksikliği,
- Cerrahi operasyonlar,
- Tüberküloz ya da benzeri akciğer enfeksiyonları,
- Uzun süre oksijen desteği almak,
- Obezite ve yaşlılık,
- Sigara ya da benzer tütün ürünlerini kullanmak,
- Solunumu etkileyen ilaçlar.
Atelektazi tüm bunlara bağlı olarak gelişebileceği gibi, bu listede yer almayan başka hastalıklara bağlı olarak da gelişebilir.
Atelektazi Belirtileri Nelerdir?
Atelektazi kendisini yaygın olarak nefes darlığı, hızlı soluma, havaya aç hissetmek, hırıltı ya da uzun süreli kronik öksürük ile gösterebilir. Tüm bunların dışında karşılaşılabilecek olan diğer belirtiler ise şu şekildedir:
- Öksürme sırasında ya da çok derin nefes alındığında göğüste hissedilen, bıçak saplanmasına benzeyen ağrı,
- Oksijen miktarının azalmasına bağlı olarak kalbin daha hızlı atmaya başlaması ve çarpıntı hissi,
- Oksijen miktarının azalmasına bağlı olarak cilt renginin morarmaya başlaması,
- Akciğer fonksiyonlarının bozulması sebebiyle ortaya çıkan yüksek ateş,
- Zatürre gelişimine bağlı olarak iltihaplı balgam.
Bu gibi şikayetler akciğerlerde ciddi bir problem olduğuna işaret eder ve acil olarak müdahale gerektirir. Bu yüzden bu tarz bir belirti ortaya çıktığı durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna acil olarak başvurmakta fayda vardır.
Atelektazi Türleri
Günümüzde atelektazi hastalığının bilinen 11 farklı türü bulunmaktadır. Tüm bu atelektazi türlerini şu şekilde listeleyebiliriz:
- Konjenital Atelektazi: Bronşiyal ya da bronşlarda meydana gelen doğumsal anomaliler sebebiyle oluşur.
- Obstrüktif Atelektazi: Birikintiden kaynaklıdır. Mukus ya da inflamasyon nedeniyle olabilir. Ameliyat sonrası meydana gelen darlıklara bağlı olabileceği gibi, bronş tümörlerine ya da akciğerlere kaçan yabancı cisimlere bağlı olarak da gelişebilir.
- Pasif Atelektazi: Plevral boşlukta hava ya da sıvı birikmesi ile meydana gelir.
- Akselerasyon Atelektazisi: Uçaklarda ses duvarının aşılması ile meydana gelir.
- Adezif Atelektazi: Uzun süre solunum cihazına bağlı kalmak ya da basınçlı oksijen tedavilerine bağlı olarak meydana gelir.
- Kontraksiyon Atelektazisi: Akciğerde fibroz doku birikmesi ile meydana gelir.
- Akut Atelektazi: Ameliyat ya da akciğer yaralanmaları gibi durumlara bağlı olarak meydana gelir.
- Kronik Atelektazi: Tümör baskısı ya da kronik plevral inflamasyon sonucu meydana gelir.
- Yenidoğan Atelektazisi: Erken doğmuş olan bebeklerde görülen sürfaktan eksikliği ile meydana gelir.
- Subsegmental Atelektazi: Alveollere giren ve çıkan havanın azalması sonucu meydana gelir.
- Dependan Atelektazi: Fiziksel tıkayıcılar sebebiyle meydana gelir.
Atelektazi Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Atelektazinin tanısı genellikle hastanın şikayetlerine bakılarak konulabilir. Teşhis için kullanılan ilk yöntemler hastanın öyküsünü dinlemek ve fiziki muayene olarak gerçekleşir. Teşhisin netleşmesi için başvurulan tanı yöntemleri ise şunlardır:
- Akciğer röntgeni,
- BT (Bilgisayarlı tomografi),
- Bronkoskopi,
- Arteriyel kan gazı.
Atelektazi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Atelektazi tedavisinde öncelikle atelektaziye sebep olan nedenlerin ortadan kaldırılması amaçlanır. Tedavi yöntemine karar verilirken belirleyici olan atelektazinin akciğerin ne kadarlık bir kısmında görüldüğü ve çeşitli komplikasyonlara neden olup olmadığıdır.
Atelektazinin tedavisinde kullanılabilecek olan yöntemler şu şekilde listelenmiştir:
- Eğer hava yolları yabancı bir cisim ya da mukus ile tıkandıysa, ilk olarak buradaki tıkanıklığın giderilmesi ve solunum yollarının açılması amaçlanır.
- Solunum yoluyla alınan ilaçlar ve öksürük egzersizleri atelektazi tedavisine yardımcı olabilir.
- Eğer bir akciğer enfeksiyonu söz konusu ise, antibiyotik tedavisi uygulanabilir.
- Eğer atelektazi pnömotoraks gibi sorunlara bağlı ise, drenaj tedavisi uygulanabilir.
- Eğer tüm müdahalelere rağmen sönmüş olan akciğer bölgesi tekrar hava ile doldurulamıyorsa, cerrahi müdahale gerekir.
Atelektazinin ne seviyede olduğuna göre uygulanması gereken tedaviye hekim tarafından karar verilir. En ufak bir belirti ya da şüphe durumunda bir doktora başvurmak, hayat kurtarıcı olabilir.