Pnömotoraks göğüs boşluğu içinde akciğer zarlarının arasında hava toplanmasıdır. Bazı kişilerde akciğerin yüzeyinde özellikle üst kısmında, doğuştan olan veya sonradan gelişen bleb dediğimiz baloncuklar vardır.
Pnömotoraks, ya kendiliğinde yada herhangi bir nedenle bu baloncıkların patlaması sonucu nefesemizle aldığımız hava akciğerden geçerek plevral boşluğa sızarak birikir ve akciğerlerin sönmesine neden olur. Buna halk arasında akciğerim patladı diye söylenir.
Hasta sönen o taraftaki akciğeri kulanmadığında hastada o tarafta genelde yan göğüs ağrısı ile başvururlar. Bazende öksürük ve nefes darlığı gibi şikayetleri olur.
Pnömotoraks 3 şekilde oluşur;
1. Kendiliğinden oluşan (spontan) pnömotoraks
- Yukarda değimiz gibi blep dediğimiz baloncıkların kendiliğinden patlaması sonucu oluşur.
- Bu tip pnömotoraks en sık gözüken pnömotoraks tipidir.
- Genelde genç uzun boylu zayıf kişilerde görülür.
- Erkeklerde daha fazladır.
2. Bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan (sekonder) pnömotoraks
Alta yatan bir hastalığı olan yani amfizem, bölüz akciğer hastalıkları, mevcut olan büyük balonlar, zatüre veya verem gibi akciğerlerde oluşan hasar sonucu pnömotoraks oluşur.
3. Tibbi bir müdahale sonucu yada travma sonrası ortaya çıkan (iyatrojenik) pnömotoraks
Pnömotorasks Teşhisi:
- Hastanın şikayetleri.
- Fizik muayene.
- Azalmiş solunum sesleri.
- Radyoloji: pnömotoraks hattı.
- Direkt akciğer grafisi: En pratik tanı koydurur.
- Bilgisayarlı toraks tomografisi.
Pnömotoraksgöğüs bölgesine olan travmalardan sonra, akciğerdeki lezyonlardan iğne biyopsisi yaparken, bir kateter yerleştirilirken ve ya akciğerlere yönelik cerrahi işlemlerden sonra da görülebilir.
Pnömotoraks Tedavisi Göğüs boşluğundaki havanın boşaltılması, akciğerin reekspansiyonunun yani şişmesini eski haline gelmesini sağlanmas ve tekrar oluşmasının önlenmesi amaçlanır.
1. Göğüs Tüpü takılması (Tüptorakostomi)
- Plevra arasında dolan havayı dışarı boşaltmak için lokal anestezi ile bir kateter/dren takılır.
- Plevra arasında dolan havayı dışarı boşaltmak için lokal anestezi ile bir kateter/dren takılır.
- Hastanede yatırılarak yapılan bir işlemdir. Genelde bir kaç gün içerisinde göğüs içindeki hava boşalır akciğer genişleyerek delik kapanır. Artık hava kaçağı olmaması üzerine dren sonlanır.
2. Gözlem ve oksijen tedavisi
3. İğne ile havanın boşaltılması yani Aspirasyon
4. Bazen de cerrahi gerekiyor
Eğer pnömotoraks tekrarlıyor ise veya ilk seferinde hava kaçağı düzelmiyor ise torakoskopik yani kapalı ameliyat (VATS) ile akciğer yüzeyindeki patlamiş baloncuk dediğimiz problemli yer tamir edilir.
Cerrahi gerektiren durumlar:
- İkinci kez oluşan pnömotoraks oluşması.
- Her iki akciğerde birlikte ortaya çıkan.
- Akciğerde büyük balon keseleri görülmesi.
- Dren takıldıktan 7 gün sonra bir iyileşme olmadıysa.
- Mesleki sebepler (pilotlar, dalgıçlar gibi).
- Bazende sağlık kuruluşuna uzak yerlerde yaşayanlarda ilk kez ortaya çıkan pnömotoraks. Günömüzde genelde saüğlık kuruluşlarına rahat ulaşabiliniyor.
Ameliyat Çeşitleri
Açık ameliyat /Aksiler Torakotomi: Koltuk altından yapılan 6-7cm uzunluğunda bir kesi ile 3 kaburgalar arası bir ekartör yardımı ile açılırak yapılır
Kapalı – Video Yardımlı Torakoskopik Cerrahi (VATS): Bu yöntemde 1.5-2 cm’lik tek bir kesiden yani (Tek Port VATS ) göğüs boşluğu içerisine kamera ilerletilip video yardımı ile açık yöntemdeki aynı işlem yapılır. İhtiyaç halinde bir delik daha açılabilir
Hastaya en az zarar verici operasyon yöntemidir.
Bu VATS yönteminde ağrı daha az olur, ameliyat keisisi (2cm) çok daha küçük ve estetik olur. Bu nedenle hasta normal yaşamına erken dönmüş olur.
Plöredez: Bazende akciğer tekrar çökmemesi ve göğüs boşluğu içerisinde hava birikmesin diye kısmen plevra çıkartılır yada plevra tahriş edilirek inflamasyon reaksiyon oluşturularak akciğerin yapışması sağlanır .
Hastanede ortalama kalış süreleri
- Dren takılmiş hastada ortalama 3 gün (2-5)
- Açık ameliyatlardan sonra 4-5 gün
- Kapalı – VATS ameliyatlardan sonra 2 gün sonra tabucu edilir
Pnömotoraks Hastalığı Tekrar Eder Mi?
- İlk kez pnömotoraks gelişip dren ile iyileşen bir hastada tekrar gelişme oranı %20-30.
- İki kez pnömotoraks geçirmiş ve sadece dren takılarak tedavi edilmiş kişilerde bunun 3. kez olma olasılığı %40-50.
- Ameliyat olmuş kişilerde ise pnömotoraksın tekrar etme olasılığı %3-5'tir.
Tansiyon Pnömotoraks
Soluk alma sırasında hava plevral aralığa doluyor ve ekspirasyon sırasında çıkamıyorsa, plevra boşluğunda basınç sürekli artacak ve tansiyon pnömotoraks gelişecektir. İntraplevral basınç pozitiftir ve mediastinal şift gelişir yani kalpten çıkan damarlar itilir ve kendi çevresinde katlanabilir bu durumda hayati tehlike oluşturur onun için acil bir durumdur çok hızlı müdehale gerektirir.
Klinik olarak;
- Solunum güçlüğü ve hava açlığı
- Solunumsal distres
- Taşikardi
- Trakeal deviasyon
- Solunum seslerinin tek taraflı kaybı
- Boyun venlerinde distansiyon
- Perküsyonda hipertimpanizm
- Siyanoz
***Tansiyon pnömotoraksın Ayırıcı tanısında : Kalp tamponadı mutlaka düşünülmelidir.
Takip: Ameliyatan sonra bir bilgisayarlı akciğer tomografisi çektirip alta yatan bir hastalık var mı yada başka baloncuklar var mı diye bakmak lazım.